GIG-kontrakt: cechy umowy, warunki i pułapki

Autor artykułu: Philipp Orlov

Data aktualizacji: 04 grudnia 2025

Umowa gigowa to nowy format współpracy dostępny wyłącznie dla firm – rezydentów Diia.City. Łączy elastyczność pracy freelancerskiej z podstawowymi gwarancjami socjalnymi, takimi jak płatny urlop, zwolnienie lekarskie, staż pracy oraz ochrona w przypadku niezdolności do pracy. W artykule omówiono kluczowe różnice między umową gigową, działalnością gospodarczą (JDG) a umową o pracę, kwestie podatkowe, zasady podpisywania, specyfikę umów NDA i NCA, a także potencjalne ryzyka, które warto uwzględnić zarówno dla specjalistów, jak i firm.

Ten artykuł będzie przydatny dla właścicieli firm IT, menedżerów HR, księgowych, prawników, a także dla specjalistów IT i freelancerów planujących współpracę z rezydentami Diia.City lub poszukujących nowoczesnych form zatrudnienia i zawierania umów. Dowiesz się, czym jest gig-kontrakt, czym różni się od klasycznych umów o pracę i JDG, jakie prawa, gwarancje społeczne i obowiązki przysługują gig-specjaliście, jak prawidłowo sporządzić umowę, jakie podatki są płacone, jak unikać ryzyk prawnych i „min podwodnych”, a także na co zwrócić uwagę przy podpisywaniu NDA i NCA. Materiał ten pomoże Ci podejmować świadome decyzje, chronić swoje interesy i pewnie wybierać najlepszy model współpracy we współczesnym biznesie IT na Ukrainie.

Czym jest gig-kontrakt i dlaczego jest korzystny

Gig-kontrakt to jak hybrydowy samochód w świecie zatrudnienia: trochę freelancingu, trochę klasycznej pracy biurowej. Wyobraź sobie, że zyskujesz swobodę wyboru, ale nie tracisz podstawowych gwarancji – urlopów, zwolnień lekarskich, a nawet stażu pracy. Brzmi kusząco, prawda?

Zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy Ukrainy „O stymulowaniu rozwoju gospodarki cyfrowej na Ukrainie” gig-kontrakt jest umową cywilnoprawną, na mocy której gig-specjalista zobowiązuje się wykonywać prace i/lub świadczyć usługi zgodnie z zadaniami rezydenta Diia.City jako zamawiającego, a rezydent Diia.City zobowiązuje się opłacać wykonane prace i/lub świadczone usługi oraz zapewniać gig-specjaliście odpowiednie warunki do wykonywania prac i/lub świadczenia usług, a także gwarancje społeczne przewidziane w rozdziale V tej ustawy…

GIG-kontrakt ≠ umowa o pracę

Gig-kontrakt stał się oficjalnie możliwy dzięki ustawie o Diia.City. Zgodnie z prawem, gig-kontrakt to umowa cywilnoprawna, na mocy której specjalista gig wykonuje prace lub świadczy usługi na rzecz rezydenta Diia.City, a zleceniodawca zobowiązuje się nie tylko do ich opłacenia, ale także do zapewnienia odpowiednich warunków i gwarancji socjalnych.

Specjaliści gig nie są zatrudniani na etat, ale otrzymują ważne gwarancje socjalne: prawo do urlopu, zwolnienia lekarskiego, dni wolnych i innych świadczeń. Przewidziany jest także tryb wykonywania zadań i odpoczynku, możliwość elastycznego lub nieregulowanego czasu pracy, długość przerw w ciągu dnia i tygodnia, zasady płatności za dni, w których specjalista nie pracuje, a także przepisy dotyczące corocznej płatnej przerwy (odpowiednik urlopu) i warunki płatności za czasową niezdolność do pracy. Ponadto gig-kontrakt przewiduje obowiązkowe państwowe ubezpieczenie społeczne, które zapewnia specjalistom dodatkową ochronę i pewność na przyszłość.

Przed pojawieniem się gig-kontraktów firmy głównie współpracowały ze specjalistami IT posiadającymi status JDG. Pamiętacie czasy, gdy „JDG” był niemal synonimem słowa „IT-owiec”? Było wygodnie, szybko, ale bez parasola ochrony socjalnej. A także z ciągłym ryzykiem, że pewnego dnia urząd skarbowy zapuka do firmy z pytaniem: „Czy to na pewno nie jest stosunek pracy?”

Główna różnica między gig-kontraktem a zwykłą umową z JDG polega na tym, że ten pierwszy zapewnia podstawową ochronę socjalną. To coś w rodzaju „złotego środka” między elastycznością freelancingu a stabilnością tradycyjnego zatrudnienia. Specjalista gig ma swobodę wyboru sposobu i miejsca pracy, ale jednocześnie może liczyć na minimalne prawa socjalne. Ponadto na podstawie gig-kontraktu specjaliście jest zaliczany okres pracy tak samo jak pracownikowi zatrudnionemu na etacie.

Dla firm gig-kontrakt to legalny sposób na zatrudnianie wysoko wykwalifikowanych specjalistów, minimalizowanie ryzyka podatkowego i budowanie przejrzystych relacji z zespołem.

Forma umowy

Zapomnij o „ustnych umowach” – w gig-kontraktach to już nie działa. Gig-kontrakt musi być wyłącznie pisemny lub elektroniczny.

Kolejny ważny moment: umowa nie będzie uważana za gig-kontrakt, jeśli nie jest w niej bezpośrednio wskazane, że jest to właśnie „gig-kontrakt”. Bez tej „magicznej frazy” – żadnych gwarancji, nawet jeśli wszystko inne jest idealnie napisane. Jest to wymóg prawny, którego nie można ignorować, jeśli chcesz, aby umowa miała status gig-kontraktu i zapewniała niezbędne gwarancje.

Strony gig-kontraktu

Gig-kontrakt ze specjalistą może zawrzeć wyłącznie rezydent Diia.City – osoba prawna, która spełnia kilka obowiązkowych wymogów:

• zajmuje się rodzajami działalności określonymi Ustawą Ukrainy nr 1667-IX;
• posiada co najmniej dziewięciu pracowników i/lub gig-specjalistów;
• średnie miesięczne wynagrodzenie pracowników i gig-specjalistów wynosi nie mniej niż 1 200 euro;
• nie mniej niż 90% dochodu firmy stanowi dochód kwalifikowany;
• nie występują negatywne kryteria przewidziane w pkt 2 art. 5 Ustawy nr 1667-IX (na przykład, firma nie jest zarejestrowana poza granicami Ukrainy, posiada jawnych beneficjentów rzeczywistych, nie ma powiązań z krajami-agresorami itp.).

Status rezydenta Diia.City firma uzyskuje za pośrednictwem Ministerstwa Transformacji Cyfrowej, które rozpatruje i rejestruje wniosek w ciągu 10 dni.

Nawiasem mówiąc, w odróżnieniu od Jednoosobowej Działalności Gospodarczej (JDG), gig-specjalista nie jest zobowiązany do rejestracji w urzędzie skarbowym ani do samodzielnego składania deklaracji dochodowej. Wszystkie podatki i składki w jego imieniu opłaca firma-rezydent Diia.City, która działa jako jego agent podatkowy. Nie trzeba więc biegać do urzędu skarbowego ani składać raportów – wszystkie podatki za Ciebie opłaca firma. Wygodne!

Dodatkowe dokumenty do gig-kontraktu

Wyobraź sobie, że podpisujesz gig-kontrakt i nagle otrzymujesz jeszcze jeden dokument – NDA lub NCA. Co to w ogóle jest? Są to oddzielne umowy o zachowaniu poufności informacji i o zakazie konkurencji, które nie są bezpośrednio włączone do gig-kontraktu, ponieważ regulują inne kwestie (zgodnie z Ustawą nr 1667-IX). NDA chroni firmę przed „wyciekiem” sekretów, a NCA – przed tym, że przejdziesz do konkurencji ze wszystkimi poufnymi informacjami. Czy warto podpisywać? Zawsze pytaj, czego dokładnie nie możesz ujawniać i jakie ograniczenia są na Ciebie nakładane. Nie wstydź się konsultować z prawnikiem – lepiej poświęcić 30 minut i 2000-4000 UAH na konsultację, niż potem przez miesiące borykać się z konsekwencjami.

Czy i jak można podpisać gig-kontrakt online?

Dzisiaj wiele firm IT zawiera umowy o pracę i gig-kontrakty zdalnie, wykorzystując elektroniczny obieg dokumentów. Jest to bardzo wygodne – pracownik nie musi jechać do biura, a firma wysyłać papierowych dokumentów pocztą. Za pomocą usług elektronicznego obiegu dokumentów cały proces podpisywania zajmuje do 5 minut. Aby elektroniczny gig-kontrakt miał moc prawną, należy go podpisać kwalifikowanym podpisem elektronicznym (KEP). Na przykład, w serwisie «Vchasno.EDO» do tego celu można wykorzystać «Diia.Pidpis», «Vchasno.KEP» lub jakikolwiek inny cyfrowy podpis wydany przez KNEPD Ukrainy. Najwygodniejszy jest «Vchasno.KEP» – jest on zintegrowany z ekosystemem serwisu «Vchasno», co minimalizuje problemy techniczne podczas podpisywania. Podpisać dokument w «Vchasno.EDO» można z dowolnego komputera lub smartfona, niezależnie od miejsca pobytu. Nawiasem mówiąc, po podpisaniu gig-kontrakt automatycznie zapisuje się w osobistych panelach obu stron i w razie potrzeby szybko znajduje się w archiwum dokumentów.

Opodatkowanie gig-kontraktów

Wysokość podatków dla gig-specjalistów i JDG jest praktycznie taka sama:

• podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) – 5%,
• opłata wojskowa – 5%,
• jednolita składka społeczna (ESS) – 22% od minimalnego wynagrodzenia.

Jest jednak ważna różnica: gig-specjalista nie składa sprawozdań finansowych, nie oblicza ani nie płaci podatków samodzielnie. Wszystkie te obowiązki przejmuje na siebie firma-rezydent Diia.City, która działa jako agent podatkowy. Dość wygodne.

Co do ESS (Jednolita Składka Społeczna):

• firma powinna powiadomić Państwową Służbę Podatkową (DPS) oraz służbę ubezpieczeń społecznych o rozpoczęciu pracy gig-specjalisty na podstawie kontraktu;
• ESS jest obowiązkowo opłacana;
• staż pracy gig-specjalisty jest oficjalnie uwzględniany w Państwowym Rejestrze Powszechnego Państwowego Ubezpieczenia Społecznego.

Gwarancje socjalne

Gig-kontrakt to nie tylko „wolność i elastyczność”. To także „spadochron socjalny”, którego brakowało JDG. Urlop, zwolnienie lekarskie, ubezpieczenie, a nawet staż pracy – to wszystko jest teraz realne do uzyskania, a nie tylko praca od 9 do 18 w biurze.

1. Czas pracy

Zgodnie z ogólną zasadą, czas pracy gig-specjalisty nie powinien przekraczać 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Jednak gig-kontrakt może przewidywać inne warunki w takich przypadkach:

• gdy niemożliwe jest precyzyjne określenie dokładnego czasu wykonania prac lub świadczenia usług;
• jeśli specjalista ma prawo samodzielnie planować swój czas pracy;
• gdy wykonanie prac wymaga zwiększonej inicjatywy, co zakłada okresową pracę w nadgodzinach bez dodatkowych wskazówek zleceniodawcy.

2. Przerwy i dni wolne

Gig-kontrakt obowiązkowo przewiduje warunki dotyczące przerw w ciągu dnia roboczego, tygodniowego odpoczynku i ewentualnych „odpracowań”. Sposób płatności za takie dni jest również określany oddzielnie w umowie.

3. Coroczna płatna przerwa

Gig-specjalista ma prawo do płatnego urlopu – nie mniej niż 17 dni roboczych w roku, chyba że umowa stanowi inaczej. Zazwyczaj taką przerwę można wziąć już po 6 miesiącach współpracy, ale wszystko zależy od warunków kontraktu. Można ją nawet podzielić na kilka części. Ponadto, koszty takiego „urlopu” pokrywa rezydent Diia.City, zgodnie z zapisami w Twoim gig-kontrakcie.

4. Ubezpieczenie społeczne i pomoc

• Tymczasowa niezdolność do pracy

Gig-specjaliści podlegają obowiązkowemu państwowemu ubezpieczeniu społecznemu. Mają prawo do zasiłku z tytułu tymczasowej niezdolności do pracy, który jest udzielany na warunkach i w wysokościach określonych Ustawą Ukrainy «O powszechnym obowiązkowym państwowym ubezpieczeniu społecznym».

• Zasiłek z tytułu ciąży i porodu

Standardowo: 70 dni kalendarzowych przed porodem i 56 dni po (w przypadku ciąży mnogiej – 70 dni po porodzie).

Dla gig-specjalistów zaliczonych do 1–3 kategorii osób poszkodowanych w wyniku katastrofy czarnobylskiej: 90 dni przed porodem i 90 dni po.

Jeśli gig-specjalista adoptuje dziecko w ciągu dwóch miesięcy po urodzeniu, zasiłek będzie wypłacany za okres od daty adopcji do upływu 56 dni (lub 70 dni w przypadku jednoczesnej adopcji dwojga lub więcej dzieci; 90 dni – dla osób dotkniętych skutkami Czarnobyla).

Zasiłek z tytułu ciąży i porodu wypłacany jest zgodnie z ustawodawstwem.

5. Zakaz rozwiązania umowy w szczególnych przypadkach

Rezydent Diia.City nie ma prawa rozwiązać gig-kontraktu z inicjatywy firmy podczas ciąży lub jeśli zwolnienie lekarskie trwa nieprzerwanie krócej niż jeden miesiąc.

6. Dodatkowe ulgi i płatności

Firma-rezydent Diia.City, według własnego uznania lub zgodnie z warunkami kontraktu, może przyznawać gig-specjaliście dodatkowe bonusy materialne lub niematerialne, usługi lub inne świadczenia.

Własność intelektualna

Zgodnie z ogólną zasadą, osobiste niemajątkowe prawa własności intelektualnej należą do samego specjalisty.
Natomiast majątkowe prawa do rezultatów działalności intelektualnej na podstawie gig-kontraktu przechodzą na rezydenta Diia.City (zamawiającego), chyba że umowa stanowi inaczej.

Pułapki gig-kontraktu i często zadawane pytania

1. Konkretyzacja funkcji

Podczas zawierania gig-kontraktu należy jasno określić, co dokładnie robisz i jaką rolę pełnisz w projekcie. To zadanie powinno pokrywać się z rodzajami działalności, które rezydent Diia.City wskazał podczas rejestracji. W ten sposób unikniesz nieporozumień i zbędnych pytań ze strony urzędu skarbowego.

2. Umowy o zachowaniu poufności (NDA) i zakazie konkurencji (NCA)

2.1 NDA (poufność)

Wielu specjalistów obawia się umów o poufności (NDA), ale w rzeczywistości jest to już powszechna praktyka – znana jeszcze z czasów współpracy z JDG. Prawo wyraźnie zezwala na zawieranie takich umów, więc nie ma się czego obawiać. Najważniejsze to jasno określić, jakie informacje są uważane za poufne (np. baza klientów, projekty, finanse) i w jaki sposób są przekazywane. Sformułowania typu „wszystko jak leci” tutaj nie działają.

NDA zazwyczaj przewidują również odszkodowanie za ujawnienie danych, ale ważne jest, aby pamiętać: kwota musi być adekwatna, ponieważ sąd może ją zmniejszyć, jeśli informacja nie jest aż tak istotna. Natomiast jeśli chodzi o odszkodowanie za utracone korzyści – to niemal niemożliwa misja: udowodnienie i oszacowanie szkód jest niezwykle trudne, nawet z pomocą ekspertów.

2.2 NCA (zakaz konkurencji)

Umowa o zakazie działań konkurencyjnych (NCA) jest zawsze zawierana pisemnie i obowiązkowo jest odpłatna. Prawo nie ustala minimalnej kwoty odszkodowania, dlatego czasem firmy mogą oferować symboliczne płatności – i jest to ryzyko, o którym warto pamiętać. Specjalista otrzymuje płatności przez cały okres obowiązywania ograniczeń.

Ważne jest, aby wiedzieć: odmowa podpisania NCA nie jest podstawą do rozwiązania gig-kontraktu. Jednak w praktyce pracodawcy często nalegają na jego podpisanie, więc bądź gotów negocjować warunki.

Działalność niekonkurencyjna może obejmować:

• współpracę z innymi firmami w podobnej branży;
• prowadzenie analogicznej działalności jako jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG);
• posiadanie udziałów w konkurencyjnych firmach;
• zarządzanie innymi konkurencyjnymi firmami;
• inne przypadki wskazane w umowie.

3. Kary umowne

Zasadniczo, gig-kontrakty nie przewidują bezpośrednio kar za wady w pracy lub inne naruszenia. Możliwa jest jednak odpowiedzialność materialna za szkody w mieniu zamawiającego, jeśli zostały one wyrządzone z winy gig-specjalisty. Przy czym kwota potrąceń nie może przekraczać 20% miesięcznego wynagrodzenia.

4. Możliwość łączenia działalności

Elastyczność – to właśnie jest zaleta gig-kontraktu. Nie ma żadnego zakazu jednoczesnego posiadania statusu JDG i pracy jako gig-specjalista. Wręcz przeciwnie, otwiera to więcej możliwości: możesz łączyć gig-kontrakt z własną działalnością gospodarczą, uzyskiwać dodatkowy dochód i samodzielnie wybierać formaty współpracy.

5. Wynagrodzenie

Płatność za pracę gig-specjalisty nazywana jest właśnie „wynagrodzeniem”, a nie wynagrodzeniem za pracę (pensją). Nawiasem mówiąc, zalecamy zwrócenie na to uwagi i prawidłowe wskazanie tego w umowie.

6. Księgowość

Wynagrodzenie może być określone w walucie obcej, ale powinno być wypłacane wyłącznie w hrywnach po kursie z dnia wypłaty. Wszystkie rozliczenia są prowadzone wyłącznie w hrywnach.

7. Okres wypowiedzenia umowy

Strona, która chce rozwiązać umowę, musi powiadomić o tym drugą stronę z 30-dniowym wyprzedzeniem kalendarzowym. Rezydent Diia.City może skrócić ten termin, wypłacając odszkodowanie. Kwota odszkodowania nie może być niższa niż dzienne wynagrodzenie gig-specjalisty za każdy skrócony dzień.

8. Monitoring wideo i kontrola

Nie jest tajemnicą, że firmy-rezydenci Diia.City uzyskały więcej praw do kontroli gig-specjalistów. Kamery w korytarzach, monitorowanie komputerów służbowych, sprawdzanie kont firmowych – to wszystko jest teraz legalne. Ale! Wszystkie te niuanse muszą być jasno określone w umowie. Nie warto zgadzać się „na ślepo” – domagaj się przejrzystości, aby uniknąć nieporozumień i konfliktów.

Przydatny film

Play

Wniosek

Gig-kontrakt to tak zwana „poduszka bezpieczeństwa dla freelancera”. To nowoczesne i elastyczne narzędzie współpracy, które pozwala firmom angażować wysoko wykwalifikowanych specjalistów bez konieczności zatrudniania ich na etat, a specjalistom – uzyskać więcej swobody i jednocześnie podstawowe gwarancje socjalne. Główną zaletą gig-kontraktu dla freelancerów, którzy wcześniej pracowali jako JDG, jest dostępność gwarancji socjalnych. Obejmuje to płatny „urlop”, ochronę w przypadku choroby, wsparcie w okresie ciąży i porodu oraz inne prawa przewidziane prawem.

Mimo wszystkich zalet, gig-kontrakty niosą ze sobą pewne ryzyka: surowe ograniczenia dotyczące zakazu konkurencji, rygorystyczne wymogi dotyczące poufności, wzmożoną kontrolę pracy, a także specyficzne zasady dotyczące wynagrodzenia i opodatkowania. Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek i konfliktów, ważne jest, aby dokładnie określić wszystkie warunki umowy, prawidłowo sporządzić NDA i NCA, a także jasno rozumieć specyfikę rozliczania dochodów i płacenia podatków.

Zawsze konsultuj się z prawnikiem lub księgowym, uważnie czytaj warunki i nie bój się zadawać niewygodnych pytań. Bo w świecie IT wygrywa nie ten, kto szybciej podpisał kontrakt, lecz ten, kto lepiej rozumie, co podpisuje.